Blog: Hollands Moria

Nu Nederland met Ter Apel niet meer onderdoet voor kampen in Afrika of op Lesbos, hebben wij er een ‘crisis’ bij. Maar wel eentje, die door de overheid is gecreëerd. Dramatische beelden van tentjes en wanhoop, paniekvoetbal en boze burgers maken de geesten rijp voor nog meer restricties aan de grenzen. In zo’n situatie komt het erop aan, hoe en wanneer we als kerken gaan helpen.
Want moeten we als kerken eigenlijk wel in gesprek willen zijn met een kabinet, dat zo onbetrouwbaar en onmenselijk handelt? En moet ons handelen niet beginnen bij de mensen die het slachtoffer zijn van dit beleid? Hoe moet de kerk zich verhouden tot een overheid die leiderschap noch lef toont, maar dit lijden onnodig laat duren als aanloop naar verdere instroomrestricties?

Vooraf: het beeld van een nieuwe ‘vluchtelingencrisis’ klopt niet. Kijk naar de opvang van tienduizenden Oekraïners die in korte tijd georganiseerd werd. Los daarvan spreken de feiten: het aantal aanvragen ligt veel lager dan in 2015 (oorlog in Syrië) en ook veel lager dan in de jaren negentig. Het aantal vluchtelingen is overigens wereldwijd sinds 2010 meer dan verdubbeld.
De mensonterende beelden uit Ter Apel, met als triest dieptepunt de dood van een baby, en het voorspelbare protest van overdonderde burgers in Tubbergen helpen nu vast wel, zoals staatssecretaris Van den Burg openlijk hoopt, ‘om asielzoekers af te schrikken’. De beelden van ons eigen Moria gingen afgelopen dagen de wereld rond. En ineens zijn er de oplossingen: 20.000 woningen erbij, maar wel in ruil voor meer restricties aan de grens. De extra middelen worden weer gevonden in het budget voor ontwikkelings­samenwerking. Zou het daarvoor bedoeld zijn?

Lokaal aan de slag
De meeste vluchtelingen in Ter Apel hebben de gruwelijkheden overleefd. Ze hebben onze zorg nodig en onze menselijkheid. Kerken moeten nu niet het kabinet helpen met ‘oplossingen’. Kerken moeten allereerst en vooral de mensen zelf opzoeken, die daar buiten bij het aanmeldcentrum zijn. Het zijn onze broeders en zusters. Zij zijn geen probleem, zij hebben een probleem. Ook de kerk is een gemeenschap zonder grenzen. En dat betekent kiezen voor de mensen buiten de poort. Het begint met protest en aanklacht, met schaamte over onze opvang.
Als kerken kunnen we wel druk zetten op lokale overheden. Bij kleinschalige opvang kunnen we mensen een netwerk bieden, aandacht geven en steun. Dat kunnen we samen met andere godsdiensten, samen met alle mensen van goede wil. Die zijn ook te vinden op een stadhuis.

In Den Haag hebben we als lokale kerk de prioriteit gelegd bij de steun en zorg voor mensen zonder papieren. Dat zijn naar schatting tussen de vijf en tienduizend mensen. Mensen met ouders en kinderen. Mensen die werken in onze horeca, zweten in onze kassen, boenen op onze vloeren. Mensen die kwetsbaar zijn omdat ze weinig rechten hebben.
Als het gaat om de huisvesting van statushouders, heeft ook Den Haag nog een flinke taakstelling. We gaan als kerk praten met onze Gemeenteraad om de achterstand versneld in te lopen.

Barmhartigheid
Ik moest de afgelopen dagen denken aan een preek van Martin Luther King over de barmhartige Samaritaan. Deze treft een gewonde mens aan op de weg van Jericho naar Jeruzalem: beroofd en voor dood achter gelaten. Een priester en een leviet lopen snel voorbij en King vraagt zich af waarom. Misschien waren ze op weg naar een bijeenkomst van de Vereniging tot Verbetering van de Jerichoweg, oppert hij. Of wilden ze het onrecht structureel in de kern aanpakken en zich niet verliezen in een enkel individu? Als kerk zijn we geroepen om allereerst naast deze mensen te gaan zitten, hun wonden te verbinden en hun verhalen te horen. We schamen ons diep dat ons land steeds hogere muren bouwt voor vluchtelingen. Vanuit ons geloof hebben we andere gedachten over menswaardigheid. En dan ook andere oplossingen."

Derk Stegeman is secretaris van de Protestantse Diaconie Den Haag en directeur van Stek, stichting voor stad en kerk. Deze tekst verscheen als "Stekje", terugkerend blog, op de website van Stek.